komedia

Yeni Üyelik

uzerine.com a üye olmak için tıklayın

Haber bülteni üyeliği

        Komedia, tanrı Dionysos dinin bir parçasıdır. Komedia başlangıçta küçük, birbirleri ile ilgisiz oyunlardan meydana gelmişken, tragedianın etkisi ile değişmiş, her oyunda bir tek olayı ele alıp canlandırmak yoluna gitmiştir. Komedia şairlerinden yalnız Aristophanes'in eserleri kalmıştır. İskenderiye tarihçileri 365 komedia yazarının ismini sayarlar. Bunlardan günümüzde ancak Epikharmos, Eupolis, Aristophanes, Magnes, Kratinos ve Krates'in isimleri bilinmektedir. 44 komediasından elde 11 komediasının kaldığı Aristophanes, eski komedianın gelişmesinde son aşama sayılabilir.

        Komedia, Atina'nın resmi bayramlarına geç girmiş, tragediadan çok sonra yarışma konusu (agon) olmuştur. Kır Dionysia'ların çabaları ile meydana getirilen <<komos>> alayları ancak V. yüzyılın ikinci yarısında komedia haline gelmişlerdir. Bu tür ilk olarak Lenaia, sonra Büyük Dionysia bayramlarına kabul edildi.

       Komedia, doğrusu <<komoidia>>, <<komos şarkısı>> yahut <<komos alayında söylenen şarkı>> demektir. Aristoteles, ''Komedia, phallos şarkılarını söyleyenlerden doğdu>> demiştir.

       Komos, Attika'nın kent ve köylerinde yapılan bir alaydır. Dionysos bayramlarında halk bol şarap içtikten sonra, acayip kılıklarla sokaklarda dolaşır, hatta flüt çalan bir adamın arkasından, alay halinde açık saçık türküler söyleyerek, kaba ve müstehcen hareketlerle çılgınca oynayarak, yol boyu sataşarak, kentin ileri gelenlerini alaya alarak yürürdü. Komos'ta, Attika komediasının iki öğesi görülür: koro ve taşlama.

        Komoslara tanrı Dionysos şerefine kır Dionysialarında yapılan <<pompe>>ler de katılacak olursa Aristoteles'in sözü az çok anlaşılır. Pompe alayları da komoslara benzer, şu farkla; pompeler, dince saptanmış bir düzene göre yapılır. Bu olaylar da, başlarında, başlarında sunular dolu sepetler taşıyan kızlar önde yürür, peşi sıralarında bir bir sepet incir, bir testi şarap, bir bağ kütüğü ve bir teke taşıyan adamlar gelir. Alayın sonunda da bir incir dalına asılmış tahtadan veya deriden bir veya bir kaç <<phallos>> görülür. Phallos (erkek uzvu), bitki ve hayvan âleminde bereketin ve tanrı Dionysos'un simgesidir. Alay yürürken Phallos'la simgelenen Phales adlı bir tanrısal varlığa ve tanrı Dionysos'a övgüler okur. Yolda müstehcen, kaba saba şakalar yapılır. Bu müstehcen unsur, komedianın hem kıyafetlerinde, hem genel havasında görülür.

         Ancak komedianın edebi bir tür olarak gelişmesinde başkaca etkilerde sezilir. Çok eski zamanlarda Dor şehirlerinde ve özellikle Megara'da ortaoyunu oynayan tulûat kumpanyaları varmış. Taklidin esas olduğu bu oyunlarda hırsız, edepsiz köleler meyve çalar, kavga eder, birbirini döver; yabancı şive ile konuşan hekimler, fazla obur oldukları için ziyafetlerde daima aç kalan Herakles'ler sahneye konurmuş. Megara ortaoyununun karakterleri eğri büğrü, koca kafalı, göbekli, komik tipler. Dor oyunlarının unsuru olan efsane parodileri ve taklit unsurları Attika komediasını  bilhassa başlangıcını etkilemiştir. Epikharmos adlı bir şair, Dor oyununa VI. yüzyılda edebi bir çeşni vermiştir. Üstün bir diyalog sanatı ile yazılmış 400-500 mısralık kısa komediaları, Bu şaire, Sicilya ve Yunanistan'ın Dor şehirlerinde ünlenmiştir. Platon Epikharmes için <<komedianın babası>> demiştir. Günümüze tek tük mısraları kalmış Epikharmos'un, Attika komediasını etkilemiş olabilir. Ancak V. yüzyıl sonunda Atina'da doğan komedia, Megara ortaoyunu veya komos gibi unsurları bir bütün haline getirerek, yeni edebi bir tür olarak karşımıza çıkarmıştır.

         Dış unsur olarak koro, iç unsur olarak da Aristoteles'in betimlediği manada politika, devletfikri, toplum duygusu komedia'yı tragedia gibi Atina'da doğup gelişmesini olanaklı kışmıştır. Komedia baştanbaşa politikadır. Eleştiri ve taşlama, kişiler ve konuşmalar, koronun şarkı ve dansları daima bir amaca yöneliktir. Komedia şairi komik, karakterleri veya olayları yalnız seyirciyi güldürmek amacı ile sahneye koymaz; günlük hayatın komik bir cephesini veya uydurma bir olayı vatandaşlarına bir şey yaptırmak veya yaptırmamak için canlandırır. Komedia, politika alanında bir silahtır. Yazar, oyunu hayal perdesi altında gerçek amacının örtülmemesi, gizlenmemesi, unutulmaması için bir ara seyircilerle karşı karşıya gelerek, kendi adına onlara seslenir. O esnada, hayal oyunu durur ve koro, şairin o anda toplu halde tiyatroda bulunan Atina vatandaşlarına söyleyeceklerini söyler. Koro ilk olarak şairin adına sonra kendi adına konuşur ve halka dert yanar, isteklerini bildirir. Komedia'yı bu şekilde ikiye bölen parçasına <<parabasis>> denir. Parabasis, komedianın temel direğidir. Parabasis yalnızca bu türde görülmektedir. Parabasis başlayınca oyuncular sahneyi alır, koro orkestra da seyircilere doğru ilerler ve <<anapaistos>> denilen yürüyüş vezninde yazılmış uzun mısralarla halka seslenir.